Menig land is jaloers op de verdedigers die Ronald Koeman tot zijn beschikking heeft. Toch is juist de defensieve organisatie het grote zorgenkindje dit toernooi. Analyse van de verdedigende problemen van het Nederlands elftal.

Dramatisch drukzetten

Nederland faalt hopeloos in het drukzetten. Dat is de conclusie die we kunnen trekken na de groepsfase van het EK. Met slechts 3,3 hoge balveroveringen per 90 minuten scoort Nederland extreem laag. Sterker nog: alleen Georgië noteert minder balveroveringen op de hoogste veertig meter van het veld dan Nederland.

Een andere statistiek om te meten hoe snel en succesvol een team druk zet is ‘passes per defensieve actie’. Hoeveel passes sta je als elftal toe voordat je de bal terugverovert?

Van alle toplanden en outsiders voor de Europese titel – we rekenen Nederland voor het gemak bij de outsiders – staat alleen Engeland meer passes per defensieve actie toe. Gemiddeld duurt het 14,1 passes voordat Nederland de bal terugverovert. Ter vergelijking: Duitsland heeft de bal gemiddeld na 8,8 passes al terugveroverd.

En ook qua ‘high pressures’, een term die wordt toegekend aan drukmomenten met minder dan twee meter afstand tussen de speler die druk zet en de tegenstander in balbezit, scoort Nederland laag. Alleen Portugal, België, Engeland en Duitsland kennen een nog lager gemiddelde. Er is alleen een belangrijk verschil: Portugal (67%), België (59%), Engeland (58%) en Duitsland (69%) kennen een veel hoger balbezitpercentage dan Nederland (51%). En je kunt natuurlijk alleen drukzetten als je bal niet hebt.

Met andere woorden: er is geen land dat relatief gezien minder vaak drukmomenten creëert waar de bal ook echt veroverd kan worden dan Nederland.

En slecht drukzetten is niet zonder consequenties. Wie geen druk op de bal uitoefent, gaat schoten op doel toestaan. Nederland incasseert dit toernooi per wedstrijd gemiddeld vijf schoten op doel. Alleen Albanië, Schotland, Polen en Georgië noteren een slechter gemiddelde.

Niet in staat om hoog druk te zetten

Wat gaat er precies fout in het drukzetten?

Nederland gebruikt tot dusver twee varianten om hoge druk te genereren. Wie de varianten onder de loep neemt, komt tot een pijnlijke conclusie: beide falen hopeloos.

In de eerste variant probeert Nederland met drie aanvallers druk te ontwikkelen op de achterhoede van de tegenstander, waarbij de buitenspeler aan de kant van de bal verantwoordelijk is voor zijn eigen man, en de buitenspeler aan de andere kant moet doorstappen op de centrale verdediger.

De tweede variant is nog simpeler. De aanvallende middenvelder van Nederland stapt uit op een van de twee centrale verdedigers. In zijn rug schuift de as door, waardoor het overal op het veld één-op-één staat. Maar ook deze variant faalt hopeloos.

Wie de wedstrijd tegen Polen terugkijkt, ziet beide varianten in de eerste tien minuten al mislukken. Het blijkt een voorbode voor de rest van de groepsfase.

In de zesde minuut wil Memphis drukzetten op Bartosz Salamon, de linkercentrale verdediger van Polen. Via een simpel driehoekje met middenvelder Piotr Zielinski belandt de bal bij rechtercentrale verdediger Jan Bednarek, en is Memphis uitgespeeld. Omdat linksbuiten Cody Gakpo verzuimt door te dekken op Bednarek kan Polen simpel onder de druk van Nederland uitvoetballen. Uiteindelijk komt Polen via rechtsback Przemysław Frankowski door over de rechterkant en moet Nederland terugplooien.

In de tiende minuut zet Nederland druk met de tweede variant. Dit keer stapt Tijjani Reijnders, aanvallende middenvelder van dienst, door op Bednarek, terwijl Memphis verantwoordelijk is voor Salamon. Het doorstappen van Reijnders zou een teken voor Joey Veerman of Jerdy Schouten moeten zijn om door te stappen. Veerman herkent dit moment echter te laat, waardoor Polen via middenvelder Taras Romanczuk kan doorvoetballen. Een simpel één-tweetje tussen Frankowski en Sebastian Szymański levert vervolgens de eerste mogelijkheid voor Polen op.

Dezelfde problemen zijn zichtbaar tegen Frankrijk. Koeman kiest in deze wedstrijd voor Xavi Simons als aanvallende middenvelder achter Memphis. Simons en Depay vangen de twee centrale verdedigers in de buurt van de middenlijn op. Samen zijn ze verantwoordelijk voor het Franse verdedigershart én moeten ze de passlijn naar de meest defensieve middenvelder van de Fransen dichtzetten. De buitenspelers zijn op hun beurt verantwoordelijk voor de backs van Frankrijk.

In de eerste helft stapt Xavi echter een aantal keer te vroeg door, waardoor Kanté, Rabiot of Griezmann in de rug van Xavi makkelijk te bereiken zijn. Reijnders en Schouten zijn vervolgens steeds te laat in het doordekken. Het gevolg: Frankrijk voetbalt makkelijk onder de druk van Nederland uit.

Dit moment staat niet op zichzelf in de eerste helft tegen Frankrijk. Het noopt Koeman tot ingrijpen. Waar Nederland in de eerste helft nog regelmatig probeert druk te zetten, plooit het in de tweede helft met elf man terug op eigen helft. Een keuze die Schouten na de wedstrijd openlijk bekritiseert.

Een laag blok zonder druk op de bal

Kiezen voor een zogenoemd laag blok op eigen helft is geen schande, zeker niet tegen Frankrijk. Maar ook in het lage blok is de afstemming ver te zoeken, en lukt het bovendien geen moment om druk op de bal te ontwikkelen.

Dat blijkt dus onder meer uit het feit dat Nederland veel passes per defensieve actie toestaat en weinig drukmomenten creëert met minder dan twee meter afstand tussen de speler die drukzet en de tegenstander in balbezit.

Nogmaals: als je ervoor kiest om bewust terug te plooien, dan hoeft dit geen probleem te zijn. Maar ook in een laag blok krijgt Nederland dus zelden druk op de bal.

Een treffend voorbeeld vindt plaats in de zestigste minuut tegen Frankrijk. Rabiot bemoeit zich vlak voor de verdediging met de opbouw. Xavi verzuimt druk op de bal te zetten. Rabiot speelt Dembélé in, die tussen Aké en Reijnders vrijkomt, omdat de afstemming tussen back en middenvelder niet goed is. Rabiot loopt vervolgens weg uit de rug van Xavi en ontvangt de bal terug. Hij speelt Marcus Thuram aan die op de rand van het zestienmetergebied tussen Denzel Dumfries, Stefan de Vrij en Schouten alsnog ruimte vindt om te schieten.

Ook in de laatste groepswedstrijd tegen Oostenrijk is het drukzetten van Nederland ondermaats. Of het nou de bedoeling was of niet: Nederland wacht Oostenrijk vanaf het eerste fluitsignaal op eigen helft op. Maar net als in de tweede helft tegen Frankrijk zijn de gekozen drukmomenten en de onderlinge afstemming zwaar ondermaats.

Niet alleen heeft Nederland geen antwoord op de hoge backs en inzakkende buitenspelers aan de binnenkant, vooral aan de kant van Lutsharel Geertruida en Donyell Malen, ook gaat het doordekken vanuit het centrum wéér mis. Net als tegen Polen en tegen Frankrijk ligt de cruciale zone voor de verdediging vaak helemaal open. Een goed voorbeeld daarvan is zichtbaar in de derde minuut.

Reijnders en Gakpo zetten halfbakken druk op de bal. Schouten volgt Marcel Sabitzer, terwijl hij zo goed als tegen Van Dijk aanloopt. Omdat Van Dijk Sabitzer niet overneemt, ontstaat er een gapend gat op het middenveld. Patrick Wimmer kiest vervolgens slim positie in de ontstane ruimte. Via Marko Arnautovic en linksback Alexander Prass is een nieuwe kansrijke situatie voor de Oostenrijkers geboren.

Een paar minuten later gaat het weer mis, dit keer met een eigen doelpunt van Malen als gevolg.

Het feit dat Nederland met elf man op eigen helft verdedigt en alsnog zoveel ruimtes voor de tegenstander toestaat, is problematisch. En dit heeft niet te maken met onwil, frisheid of mentaliteit. Dit is het gevolg van onduidelijke tactische afspraken.

Zelfs Koeman spreekt zichzelf in de voor- en nabespreking van Oostenrijk tegen. Én willen inzakken én agressief willen verdedigen, het een sluit het ander niet per se uit, maar erg duidelijk is het niet.

De aanval, het middenveld en de verdediging moeten constant te grote ruimtes verdedigen, en dus ook constant keuzes maken. En dat zijn vaak keuzes tussen twee kwaden. Het gevolg is dat Nederland overal te laat is, geen druk op de bal kan ontwikkelen – niet hoog op het veld én niet laag op het veld.

Dat er werk aan de winkel is, is dus een understatement. Bijna geen land zet minder succesvol druk dan Nederland. Voor het verdere verloop van Nederland op het EK is het te hopen dat Koeman deze structurele problemen onderkent en oplost. Dinsdag wacht Roemenië, en bij winst is de kans groot dat Nederland op reprise moet tegen Oostenrijk, de ploeg die Nederland op bijna alle vlakken aftroefde.